Меч Шчарбец каранацыйны меч Рэчы Паспалітай і Польшчы

Меч Шчарбец каранацыйны меч Рэчы Паспалітай і Польшчы.

ХII — 1-ая палова XIII стагоддзя, захоўваецца ў Вавелі, Кракаў.

Аб ранняй гісторыі меча вядома вельмі мала. Упершыню пад назвай «Шчарбец» ён з’яўляецца ў «Хроніцы Вялікай Польшчы», напісанай у канцы XIV стагоддзя. Згодна з гэтай крыніцай, князь Баляслаў Храбры атрымаў меч з рук анёла; з гэтым мячом ён нібыта адправіўся ў паход на Кіеў, дзе меч і атрымаў сваю знакамітую Шчарбіну ударыўшы ім у Залатыя вароты Кіева ў 1018 годзе; адсюль і яго назва — Шчарбец. На самай справе кіеўскія Залатыя вароты былі пабудаваныя толькі ў 1037 годзе — праз 12 гадоў пасля смерці Баляслава Храбрага, а сам меч, як усталявалі даследчыкі, выраблены не раней апошняй чвэрці ХII стагоддзя і не пазней за 1-й паловы XIII стагоддзя.

На рукаяці мяча некалі мелася срэбраная пласцінка, цяпер страчаная, на якой было выгравіравана імя першапачатковага ўладальніка — князя Баляслаў. Дакладная копія Шчарбеца, доўгі час захоўвалася ў замку князёў Радзівілаў у Нясвіжы (Беларусь), данесла да нас тэкст гэтага надпісу: «Баляслаў, князь Польшчы, Мазовіі і Ленчыцы». Ёсць верагоднасць што менавіта гэты меч мы і бачым сёння ў якасці арыгінала ў Кракаве.

Упершыню меч быў выкарыстаны ў якасці каранацыйнага ў 1320 годзе, пры ўсшэсця на пасад Уладзіслава Лакотка. З тых часоў Шчарбец выкарыстоўваўся пры каранацыі польскіх манархаў, а з 1573 і каралёў Рэчы Паспалітай. Пры каранацыі прымас, якому дапамагалі два мечніка — польскі і літоўскі, — прымацоўваў ножны да пояса караля. У 1764 годзе Шчарбец удзельнічаў у цырымоніі ўзвядзення на трон апошняга караля Рэчы Паспалітай, Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

У 1795 годзе, калі каралеўская скарбніца была разрабавана прусамі, меч вывезлі ў Нямеччыну. У 1809-1811 Шчарбец быў выстаўлены на продаж. Справа ў тым, што да таго часу ўжо існавалі як мінімум дзве дакладныя копіі гэтага гістарычнага мяча. Адна з іх, як гаварылася вышэй, захоўвалася ў фамільным замку Радзівілаў у Нясвіжы, і яе далейшы лёс пасля 1812 года (калі замак быў разрабаваны падчас ваенных дзеянняў) невядомы. Некаторыя эксперты яшчэ ў XIX стагоддзі выказвалі версію, што менавіта гэты меч, захаваўся. Верагодня, што сёння мы і можам убачыць гэтую копію, а не арыгінал.

Гістарычны меч мае наступныя памеры: агульная даўжыня — 98,4 см, даўжыня клінка — 82 см, максімальная шырыня клінка — 5 см. За мінулыя стагоддзя форма клінка, магчыма змянілася з-за карозіі, інтэнсіўнай чысткі і паліроўкі перад кожнай каранацыяй. Эфес складаецца з круглага навершша, плоскай, прастакутнай ў папярочным перасеку рукаяці і паўкруглай крыжавіны Усе часткі эфеса пакрытыя пласцінамі-абкладкамі — залатымі і срэбнымі з пазалотай, упрыгожанымі малюнкамі, выкананымі ў тэхніцы «н’елло» (чарненне) і датаваных ХIII-XIV стагоддзямі. Падчас рэстаўрацыі, частка абкладак рукаяці была перамешчаная, і ў цяперашні час іх размяшчэнне адрозніваецца ад першапачатковага.

На клінку меча, у самым яго пачатку, сёння можна бачыць доўгую прастакутную прарэз памерамі 6,4×0,9 гл. Эга след ад карозіі. У XIX стагоддзі ён быў ны і набыў правільную форму. Цяпер гэта адтуліну закрывае трохкутны эмалевы шчыток з выявай польскага герба, які некалі знаходзіўся на згубленых ножнах меча.

Наша версія зроблена без адтуліны і упрыгожванняў. Заказчык будзе асабіста аздабляць зброю каштоўнымі металамі. Памеры адрозніваюцца нязначна.